Serbest bölgeler uluslararası ticareti geliştirmek, ülke ekonomisine katkıda bulunmak, dış yatırımları çekmek, mal ve hizmetlerin dünyada akışını hızlandırmak, maliyet avantajları sağlamak, teknoloji transferlerini gerçekleştirmek, döviz gelirlerini artırmak gibi amaçlarla ülkelerce alt ve üstyapısı uygun bölgelerde kurulan; çoğu zaman ülkelerde yasalarca belirlenmiş gümrük ve mevzuatlardan kalın çizgilerle ayrılan ve bazı teşviklerle desteklenen, kendi kuralları olan ekonomik ve ticari alanlardır.
Dünya üzerinde şu anda 4500’den fazla serbest bölge olduğu bilinmektedir. Serbest bölgeler özelliklerine ve kuruluş amaçlarına göre farklı şekillerde karşımıza çıkabilmektedir. Ancak asıl kuruluş amaçları benzer olduğu için hepsini serbest bölge başlığı altında değerlendirmek doğru bir yaklaşımdır.
Dünya üzerinde serbest bölgeler genel itibariyle aşağıdaki şekillerde karşımıza çıkabilmektedir:
-
Serbest Şehir
-
Serbest Liman
-
Serbest Ticaret Bölgesi
-
Serbest Üretim Bölgesi veya İhracat İşlem Bölgesi
-
Serbest Yatırım Bölgesi
-
Antrepo
-
Gümrük Satış Mağazası
-
İkiz Fabrikalar (Maquiladora)
-
Serbest Bankacılık Bölgesi veya Kıyı Bankacılığı (Off-shore)
-
Serbest Sigortacılık Bölgesi
-
Serbest Transit Bölge
-
Özel Ekonomik Bölge
Özellikle son yıllarda görülmeye başlanan yeni bir çeşit olan özel ekonomik bölgeler teknoloji ile iç içe geçmiş, içerisine üniversiteleri dahil etmiş ve yoğun Ar-Ge çalışmaları da yapılan daha kompleks bölgeler haline gelmişlerdir.
Buralarda yüksek teknoloji firmalarını da sıklıkla görmek mümkündür. Ülkemizde ise şu anda aktif 18 adet serbest bölge olduğu bilinmektedir. Bu bölgelerde yapılan ticaretin hacmi de yüksek derecededir. Genellikle sanayi ve tarımsal üretim faaliyetlerinin yapıldığı bölgeler ülke ticaretine de katkılar sağlamaktadır. Ayrıca bu bölgeler, sağlanan teşvikler dolayısıyla işletmeler tarafından tercih edilen önemli iş alanlarındandır.
Çağlar Karakurt
Araştırma Görevlisi
İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi
Uluslararası Ticaret ve İşletmecilik Bölümü
