NİTELİKLİ OKUMA

Merhaba sevgili gençler,

Bölüm öğrencilerimizin nitelikli ve etkin okuma becerisi geliştirmeleri ve bunu alışkanlık haline getirmeleri birincil hedeflerimizdendir. Bu, aynı zamanda  öğrencilerimizin de görüş ve önerilerimiz için bize başvurduğu konulardan biridir. Bu yazıda size nitelikli ve etkin okuma hakkında kısaca bilgi vereceğim.

Nitelikli okuma nedir, nitelikli okuma nasıl yapılır, Türk ve dünya edebiyatının seçkin yazarlarının hangi metinleri arasında metinlerarası ilişki bulunmaktadır, bu soruların cevabı bize hem Türk hem de dünya edebiyatını daha iyi tanıma imkânı sağlar mı, gibi sorular konu ile ilgili akla ilk olarak gelen sorulardır.  

Sadece Türk Dili ve Edebiyatı alanında öğrenim görenlerin değil, her Türk gencinin ilk olarak okuması gereken metinler arasında Dede Korkut Hikâyeleri gelir. Dede Korkut Hikâyelerini okumak ulusumuzun sosyokültürel yapısı içinde hangi yönlerinin değiştiğini ve / veya hangilerinin korunduğunu görmeniz açısından çok önemlidir. Bunun yanında derslerimizde üzerinde durdukça görüyor / görecek olduğunuz gibi Dede Korkut Hikâyelerini okumak, okuyan kişilere daha pek çok açıdan faydalar sağlar. Bunlardan biri de Dede Korkut Hikâyeleri ile Homeros destanları ve Dede Korkut Hikâyeleri ile Türk edebiyatının çağdaş yazarları arasında bulunan metinlerarası ilişkileri tespit edebilmektir.

Bugünün çağdaş Türk yazarları halk edebiyatımızdan beslenmektedir. Mesela Köroğlu Destanını bilmek ya da Gölge oyunlarımızın özelliklerini bilmek, Türk postmodernist yazarlarını okurken, alt metin ile üst metin arasındaki metinlerarası ilişkiyi çözmenizi kolaylaştırır. Bugünün postmodern metinlerini anlayarak okuyabilmek; postmodern metinlerin başat özelliklerinden biri olan metinlerarası ilişkiyi de çözebilmeyi gerektirir. Bu nedenle Türk edebiyatının çağdaş yazarlarını derinlikli ve nitelikli okumalar yaparak anlayabilmek için önce Türk Halk Edebiyatının; onları beslediğini bildiğimiz kaynaklarını okumamız gerekiyor.
Konuya bir başka açıdan yaklaşalım: Başta Korkuyu Beklerken olmak üzere, Oğuz Atay’ı bütüncül olarak okumak ve tanımak; ironi, grotesk, leitmotive, diyaloji, [parçalılık /süreksizlik / kopukluk] gibi terimlere de aşina olmamızı sağlar. Bu terimleri bilmek Gogol, Dostoyevski ve Kafka okumaları yapmamızı da kolaylaştırır. Mesela N. V. Gogol’ün Palto adlı eserini okumak size; ironinin, hınzırca gülmenin ve gülerken de hüzünlenip şaşırmanın sularında yüzme imkânı sağlar. Oğuz Atay’ı yukarıda saydığımız teknik özellikleri bilerek nitelikli okumak; Gogol, Dostoyevski ve Kafka’yı da anlamanızı kolaylaştırır.

Bazen derslerimizde bir yazarın bir anlatısında veya bir romanında bir sözcüğü niçin leitmotive olarak seçmiş olduğu üzerinde konuştuk / konuşacağız. Bir yazarın yalnızca; bir sözcüğü niçin leitmotive olarak seçmiş olduğunu / olabileceğini bulmak dahi nitelikli bir okuma yapmak demektir. Bir metinde hipermetinsel tasarım varsa bunu seçebilmek / görebilmek; bir yazarın hayatından gelen hangi otobiyografik yansımaların metinde nasıl yer bulduğunu veya ne şekilde değişip dönüştürülerek metinde yer aldığını bulmak / anlamak, hep nitelikli okumalar yapmanızın neticesinde kazanabileceğiniz becerilerdir. Bunlara ek olarak okuduğunuz romanda, anlatıda, hikâyede, öyküde veya novellada size hangi izlekler ulaştırılmaya çalışılmış, bu izlekler bir metnin yapısını oluşturan hangi unsur üzerine odaklanarak size sunulmuş ve niçin üzerine odaklanan bu yapısal unsur seçilmiş? Klasik hikâyeler yazan yazarlar ile modern öyküler yazan yazarlar arasında ne gibi farklılıklar vardır? Bilge Karasu’nun Göçmüş Kediler Bahçesi adlı anlatısında Sazandere’yi arayan adam kimdir ya da Sazandere neresidir?

Sevgili Gençler,

Yukarıda kısaca anlatmaya çalıştığım soruların tümüne cevap bulmaya çalışmak sizi “nitelikli” bir okur yapar. Nitelikli bir okur olurken, farklı üslup özellikleri ve anlatma şekilleri görmüş olursunuz. Bu, ayrıca size eğer isteğiniz ve ilginiz varsa kendi yazma serüveninizde bir rota çizebilme imkânı da sağlar. Farklı ulusların yazarları ve onları etkileyen akımlar ile bu akımların bizim edebiyatımız üzerindeki etkilerini de çözme fırsatı yakalarsınız ki bu size karşılaştırmalı çalışmalar yapma imkânı da sunar. Bunlara ek olarak, nitelikli okur olmanın sizi sanatın başka dallarına da yaklaştırdığını göreceksiniz.

Hepinize iyi okumalar diliyorum ve en içten sevgilerimi gönderiyorum.