Bir ekonominin belirli bir kişi başına gelir düzeyine ulaştıktan sonra o gelir düzeyinin daha üst seviyesine ulaşamaması, olduğu yerde sıkışıp kalması iktisat literatüründe orta gelir tuzağı olarak tanımlanmaktadır. Bu kavram ilk kez 2007 yılında, Dünya Bankasının bir raporu olan “Doğu Asya’nın Rönensansı: Ekonomik Büyüme İçin Fikirler” (An East Asian Renaissance Ideas for Economic Growth) isimli çalışmada ele alınmıştır. Söz konusu olan raporda, orta gelir seviyesine ulaşan ülkelerin, düşük gelir grubundaki ülkeler ile ücret bakımından rekabet edemedikleri, yüksek gelir grubundaki ülkeler karşısında da inovasyonlarının yetersiz kalması sonucunda düşük büyüme performansı sergilemeleri, orta gelir tuzağına yakalandıkları ifade edilmiştir. Orta gelir tuzağındaki önemli husus, bir ülkede kişi başına düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH)’nın yüksek gelir seviyesine ulaşmak yerine inişli çıkışlı bir seyirde bulunmasıdır.
Genel olarak kabul gördüğü üzere, ülkelerin gelir düzeyinin belirlenmesinde Dünya Bankası’nın sınıflandırılması göz önünde bulundurulmaktadır. 2015 yılı verileri uyarınca ilgili sınıflandırmaya göre kişi başına geliri 1.025$’ın altında olan ülkeler düşük gelirli, 1.026$-4.035$ arasında olan ülkeler alt orta gelirli, 4.036$-12.475$ arasında olan ülkeler üst orta gelirli ve 12.476$ ve üzerinde olan ülkeler yüksek gelirli ülkeler olarak tanımlanmaktadır (Alkan ve Ümit, 2018).
Orta gelir tuzağıyla alakalı olarak belirtilen görüşler temel neden olarak verim düşüşü ve büyüme yavaşlamasını belirtmektedir. Orta gelir tuzağına yakalanan ülkelerin ülkelerin temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir (Eğilmez, 2012):
-
Tasarruf ve yatırımlar düşük düzeyde kalmakta,
-
İmalat sanayiinde gelişme yavaşlamakta
-
Sanayide ürün çeşitliliği sınırlı kalmaktadır.
Şekil 1: Orta Gelir Tuzağı
Şekil 1’e göre Çin’in orta gelir tuzağına yakalandığı görülmektedir. Birleşik Devletler ve Kuveyt’in ise zengin ülkeler konumunda olduğu görülmektedir.
Orta gelir tuzağından kurtulma yolunda pek çok öneriler bulunmaktadır. Bu önerileri, yetişmiş insan kapasitesine yönelik yatırım, yüksek teknoloji, kurumsal kapasitede iyileşme olarak kabaca sınıflandırmak mümkündür.
Kaynakça:
Alkan, I., & Ümit, Ö., (2018). “Orta Gelir Tuzağının Türkiye Açısından İncelenmesi ve Tuzaktan Çıkış Stratejileri”,
MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt.7, Sayı.4, s. 97-111.
EĞİLMEZ, M. (2012). “Orta Gelir Tuzağı ve Türkiye”, https://www.mahfiegilmez.com/2012/ 12.
https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/6798/399860REPLACEM1601OFFICAL0USE0ONLY1.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
