Günümüz Dünyası’na Bauman’ın Bakışı: Akışkan Modernite

Zygmunt Bauman, 1925 yılında Polonya’da doğmuş ve 2017’de İngiltere’de hayatını kaybetmiş dünyaca ünlü bir sosyologdur. En çok modernlik, kimlik, tüketim kültürü ve postmodern toplum üzerine yaptığı çalışmalarla tanınır. Özellikle “akışkan modernite” kavramı ortaya attığı en önemli kavramların başında gelmektedir.

Zygmunt Bauman’ın Akışkan Modernite adlı eseri, modernliğin 20. yüzyıldaki "katı" biçiminden günümüzün "akışkan" ve belirsiz yapısına geçişini ele alır. Bauman’a göre artık bireyler, toplumsal yapılar ve kurumlar sabit değil; sürekli değişen, esnek ve belirsiz bir hâl almıştır. Bu durum, bireyleri özgürleştirdiği kadar yalnızlaştırır ve güvencesizliğe sürükler.
Modernite döneminde insanlar belli bir sınıfa, mesleğe ya da kimliğe sahip olduklarında bunun uzun vadeli ve sabit olmasını beklerdi. Ancak akışkan modernite, her şeyin sürekli yeniden şekillendiği bir düzene işaret eder. Akışkan modernitede ilişkiler geçicidir, kimlikler değişkendir, kariyer yolları belirsizdir. Bu akışkanlık, bireyleri sürekli olarak yeniden uyum sağlamaya, esnek olmaya ve değişmeye zorlar.

Bauman, küreselleşmenin bu süreci hızlandırdığını vurgular. Kapitalist sistemin talepleri doğrultusunda insanlar artık "tüketici" kimliğiyle tanımlanır; kimliğin ve sosyal bağların yerini tüketim alışkanlıkları alır. İnsan ilişkileri bile "tek kullanımlık" hâle gelir. Taahhütten kaçınan, kolay kopan ilişkiler yaygındır. Dayanışma ve aidiyet duyguları zayıflamış, birey yalnız bir gezgine dönüşmüştür.

Akışkan modernitede özgürlük, önceki dönemlere göre artmış görünse de, bu özgürlük bireyi sürekli seçim yapma baskısıyla baş başa bırakır. Güvencesizlik ve sürekli değişim, bireyin varoluşsal bir belirsizlik içinde yaşamasına yol açar.

Bauman’ın analizleri, bireyin hem "özgür" hem "kırılgan" olduğu bu yeni modernite biçimini ve dolayısıyla günümü dünyasını derinlemesine anlamamıza katkı sağlar.