09 Kasım 2021 Salı
Güç Kötülüğe Dönüşür Mü?
Ünlü sosyal psikolog Philip Zimbardo 1971 yılında sosyal rolleri incelemek amacıyla bir deney tasarladı. Bu deney halen psikolojinin en çok bilinen ve tartışılan deneylerinden biridir.
Zimbardo’nun Hapishane Deneyi
Deneyde Psikoloji bölümünün bodrum katı gerçek bir hapishane gibi düzenlendi ve 24 kişiden oluşan erkek öğrenci grubu gardiyan ve mahküm olarak gruplara ayrıldı. Gardiyanların görevi şiddete başvurmaksızın mahkümlara söz dinletmekti. Her şey olabildiğince gerçek hapishane ortamı ile uyumluydu, mahkumlar ve gardiyanlar kendileri için hazırlanan kıyafetlerini giydiler. Gardiyanlara sopa verildi ve mahkumlar zincire bağlandı. Fakat hiç kimse deneyin sonuçlarının bu raddeye geleceğini tahmin edemezdi.
Başlarda (kısa süre) her şey normal giderken bir süre sonra olanlar Zimbardo’yu ve diğer araştırmacıları dehşete düşürdü. Gardiyanlar mahkumlara yönelik sebepsiz yere şiddet uygulamaya ve bu şiddetin dozajını artırmaya başlamışlardı. Gardiyanlar gittikçe gaddarlaşıyor ve mahkumlar da bir o kadar korkaklaşıyordu. İşler o kadar karışmıştı ki tasarlanan süre dolmadan, 6 gün içerisinde Zimbardo deneyi sonlandırmak zorunda kaldı.
Etik açıdan oldukça tartışmalı olan bu deney bir çok eleştiriye maruz kalmıştır. Toplum tarafından dayatılan rollerin ne kadar ciddi düzeyde benimsendiği ve yerine getirildiğini göstermeyi amaçlayan bu deney amacından sapıp şiddet boyutuna ulaşmıştır ve en ağır eleştirileri hapishane müdürü rolüyle şiddete izin veren ve deneyin yürütücüsü olan Zimbardo almıştır. Günümüzde bu tür çalışmalar etik açıdan uygun olmadığı için yapılamamaktadır.
Arş. Gör. Merve Seven
Kaynakça
Öztezcan, B. A. Bilimsel Yayin Etiği Ve Atif: Bilişim Teknolojilerinin Etkileriyle Ortaya Çikan Etik Sorunlar. International Journal of Information, Technology and Philosophy, 113.
Bakırcı, Ç. M. (2013, Ocak 29). Stanford hapishane deneyi. Ekim 12, 2021 tarihinde https:// evrimagaci.org/stanford-hapishane-deneyi-944 adresinden alındı
