Türk Dil Kurumu (TDK) Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, Türkçenin günümüzdeki dinamik ve değişken yapısına uygun olarak geliştirilen “derlem tabanlı Türkçe sözlük” projesine ilişkin önemli açıklamalarda bulundu. Prof. Mert’in verdiği bilgilere göre, bu yenilikçi sözlük çalışması yalnızca klasik edebi metinleri değil, Türkçenin gündelik hayatta kullanıldığı tüm alanları kapsayacak şekilde tasarlanıyor. Geniş bir perspektife sahip olan bu sözlük; edebiyat, sanat, tarih, felsefe gibi alanların yanı sıra, sokak dili, aile içi konuşmalar, çocukların kullandığı dil örnekleri ve sınav kâğıtlarında yer alan ifadeler gibi çeşitli ve zengin dil kullanımlarını da içerecek. Bu yönüyle, sözlük sadece akademik bir kaynak değil, aynı zamanda Türkçenin günümüzdeki çok katmanlı yapısını belgeleyen ve koruyan bir araç olmayı hedefliyor.
Prof. Mert, bu çalışmanın temelinde yaklaşık 1 milyar kelimelik büyük bir derlem havuzunun bulunduğunu ve bu devasa verinin işlenmesinde yapay zekâ teknolojilerinden faydalandıklarını belirtti. Geleneksel yöntemlerle bir insanın böylesi büyük bir veriyi analiz etmesinin mümkün olmadığını ifade eden Mert, yazılım desteği ve yapay zekâ algoritmaları sayesinde bu zorluğun aşıldığını söyledi. Bu sözlük tamamlandığında, mevcut söz varlığının yaklaşık yedi-sekiz kat genişleyeceğini ve özellikle Türkçe düşünebilen yapay zekâ sistemlerinin geliştirilmesinde büyük katkı sağlayacağını dile getirdi. Dolayısıyla bu sözlük, hem dil bilimi açısından hem de dijital teknolojiler ve doğal dil işleme açısından önemli bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor.
Bu projeyle paralel yürütülen bir diğer önemli çalışma ise “Türkiye Türkçesi Ağız Atlası Projesi”. Prof. Dr. Osman Mert’in açıklamasına göre, bu proje %95 oranında tamamlanmış durumda ve yıl sonuna kadar kamuoyuna sunulması hedefleniyor. Türkiye’nin farklı coğrafi bölgelerinde konuşulan ağızları bilimsel olarak sınıflandıran bu atlas sayesinde, bölgesel ses ve biçim farklılıkları net biçimde izlenebilecek. Bu kapsamlı çalışma sadece dil bilimcilere değil, aynı zamanda tarihçiler, sosyologlar ve kültürel araştırmalar yapan bilim insanlarına da zengin veriler sunacak. Dilin coğrafi seyri bu atlas sayesinde daha ayrıntılı bir şekilde haritalanabilecek.
Türk Dil Kurumu’nun bu çabaları, yalnızca akademik üretimi değil, aynı zamanda Türkçenin toplumdaki canlılığını koruma misyonunu da taşıyor. Prof. Mert, özellikle medya, tabela dili, teknoloji ve eğitim gibi alanlarda Türkçenin geri plana itilmemesi gerektiğini vurguladı. Bu alanlarda yaşanacak boşlukların kısa sürede yabancı diller tarafından doldurulacağını ifade eden Mert, medya dilinin dikkatle denetlenmesi gerektiğini belirtti. Televizyon sunucuları ve medya figürlerinin toplumdaki dil kullanımına örnek teşkil ettiğini hatırlatan Mert, bu figürlerin doğru ve düzgün Türkçeyle iletişim kurmalarının toplum genelinde olumlu bir dil bilinci yaratacağını savundu.
Son olarak Prof. Dr. Mert, Türkçenin yalnızca TDK’nın sorumluluğunda olmadığını; tüm kamu kurumlarının, üniversitelerin ve bireylerin bu sürece aktif katkı sunması gerektiğini söyledi. Bilimsel ve teknolojik gelişmelerde kullanılan terimlerin Türkçeleştirilmemesi hâlinde, Türkiye’nin bu alanlarda da geri kalma riskiyle karşı karşıya olduğunu belirten Mert, Türkçenin her alanda güçlü şekilde yaşatılması gerektiğini dile getirdi. Derlem tabanlı sözlük projesi, bu bağlamda yalnızca bir sözlük değil, aynı zamanda dilin dijital çağda sürdürülebilirliğini garanti altına alacak bir temel kaynak olarak değerlendiriliyor. Çalışmanın yaklaşık 3,5 yıl süreceği öngörülürken, sonunda Türkçeyi hem yerel düzeyde hem de uluslararası alanda daha güçlü temsil edecek kapsamlı ve modern bir sözlük ortaya çıkarılması hedefleniyor.
