30 Aralık 2021 Perşembe
Özgürlük ve Kızıl Kraliçe Etkisi
MIT ekonomi profesörü Daron Acemoğlu ile siyaset bilimci ve ekonomist James Robinson’un “Dar Koridor” isimli kitabında özgürlük kavramı, güçlü bir sivil toplum ve prangalanmış bir devletin birbiriyle ilişkisi sonucunda süreç içinde ortaya çıkan bir kazanım olarak nitelendirilmektedir. Bu kazanım elde edildiğinde ise dar koridorda kalmak için sürekli gelişim ve değişim gerekiyor.
Acemoğlu ve Robinson devlet ve toplum arasındaki dengelenme sürecini “Kızıl Kraliçe” metaforuyla açıklamaktadır. Kızıl Kraliçe, Lewis Carroll'un dünyaca ünlü kitabı “Alice Harikalar Diyarında” adlı kitabının karakterlerinden biridir. Kitapta öne çıkan diyalog şu şekildedir;
Alice ormanda Kızıl Kraliçe ile tanışır ve bir yarışa girerler. İkisi de bütün güçleriyle koştukları halde etraflarındaki diğer ağaçlar ve nesneler sabit kalıyordu. Ne kadar hızlanırlarsa hızlansınlar arkada bıraktıkları bir şey yoktu. Nihayet Kızıl Kraliçe durmalarını söylediğinde Alice etrafına şaşkınlıkla baktı ve “bütün bir süre boyunca aynı ağacın altında olduğumuza nasıl inanayım, her şey aynı” dedi. “Tabi ki öyle, ne bekliyordun ki’” dedi Kraliçe.
Alice hala nefes nefese “bizim ülkemizde bizim yaptığımız gibi uzun süre koşarsan başka bir yere ulaşırsın” dedi.
“Yavaş bir ülke” dedi Kraliçe. “Gördüğün gibi burada ancak bütün gücünle koşarsan olduğun yerde kalabilirsin, eğer ki başka bir yere gitmek istiyorsan hızını en az iki misli arttırmalısın" dedi.
Acemoğlu ve Robinson’a göre Kızıl Kraliçe etkisiyle birlikte devlet ve toplum kendi aralarındaki dengeyi korumak adına benzer bir süreçten geçmektedir. Her ikisi de sürekli yarış halinde olmalı, biri diğerine yetişebilmek için hep hızlı koşmalıdır. Mevcut konumlarını korumaları ve ilerleyebilmeleri için bu çabanın gösterilmesi şarttır. Bu rekabet ve yarış hali, güçlü bir toplum ve güçlü bir devletin oluşmasına katkı sağlamaktadır. Demokratik sürecin ancak bu şekilde inşa edilebileceği ve sürdürülebileceği savunulmaktadır.
