Küresel iklim değişimine dönük olarak hükümetler arası ilk çevre sözleşmesi olan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi'nin (UNFCCC) yürürlüğe girdiği 21 Mart 1994'ten bu yana, UNFCCC bünyesinde COP zirveleri düzenlenmektedir. İlk COP zirvesi 28 Mart - 7 Nisan 1995 tarihleri arasında Berlin’de gerçekleştirilmiştir. COP Zirveleri UNFCCC’nin en üst karar alma organıdır. Sözleşmeye taraf olan tüm ülkeler, Sözleşmenin etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamak için gerekli kararları aldıkları COP zirvelerinde temsil edilir.
COP’un temel görevi, Taraflarca sunulan ulusal bildirimleri ve emisyon envanterlerini gözden geçirmek ve bu gözden geçirmelere dayanarak, Taraflarca alınan önlemlerin etkilerini ve Sözleşmenin nihai amacına ulaşmada kaydedilen ilerlemeyi değerlendirmektir (unfccc.int). COP’un dayandığı Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi neredeyse evrensel bir niteliğe sahiptir ve 2015 Paris Anlaşması’nın da ana anlaşmasıdır.
Küresel iklim değişimi ile mücadele son derece önemli bir uluslararası anlaşma olan Paris Anlaşması, 2015 yılında Paris’te düzenlenen COP Zirvesi’nde (COP21) imzalanmıştır. 1990’lardan itibaren küresel iklim değişimi gündemi, öncelikli bir küresel politika gündemi haline gelmiştir.
Paris Anlaşması, küresel ortalama sıcaklık artışını sanayi öncesi seviyelerin 1,5 °C üzeri ile sınırlama biçimindeki temel amacını (UNFCCC, 2015) ortaya koyarak iklim değişimine yönelik ulusal ve uluslararası çabaları belirli bir hedefe yöneltme açısından önemli bir işlev ve ölçüt teşkil etmektedir. Paris Anlaşması çerçevesinde taraf ülkeler, Ulusal Olarak Belirlenmiş Katkılar (Nationally Determined Contributions-NDC) adıyla sera gazı emisyonlarını ne kadar azaltacaklarını beyan eden ulusal planlarını ortaya koymuş ve her beş yılda bir bu beyanlarını güncellemeyi kabul etmişlerdir. Pandemi nedeniyle bir yıl ertelenen COP26’nın küresel iklim değişimine karşı ülkelerin güncellenmiş plan ve programlarını ortaya koyacakları bir platform olması düşünülmektedir (ukcop26.org). COP26 iklim değişimi ile mücadele açısından kritik zirve olacaktır.
Grafik: 1850–1900'a göre küresel yüzey sıcaklığındaki değişiklikler
Kaynak: IPCC, Climate Change Report 2021.
Küresel iklim değişimi, sanayiden tarıma, jeopolitikten kentsel yerleşimlere, sağlıktan göçe kadar her alanda insan hayatını ve geleceğini etkileyecek en önemli küresel müşterek meselelerin başında gelmektedir. Küresel ortalama yüzey sıcaklığının yükselişiyle artan aşırı hava olayları sadece önemli maliyetlere neden olmamakta, aynı zamanda insanlığın ortak geleceğini tehdit etmektedir.
Grafik: Küresel Ekonomik Kayıplar
Kaynak: AON, Weather, Climate & Catastrophe Insight2020, s.5.
Çeşitli ülkelerin 1959-2019 dönemindeki karbon emisyonlarına ilişkin görsel için
tıklayınız.
Kaynakça:
IPCC, Climate Change Report 2021.
AON, Weather, Climate & Catastrophe Insight2020, s.5.
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-56829395.
https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement
Dr. Öğr. Üyesi Hilal KUVVETLİ YAVAŞ
