Dünya düzeninin modern yaşamımız üzerindeki hızlı etkisi, ruh sağlığımız üzerinde çeşitli stres faktörlerine neden oluyor. Ancak dünya üzerinde stresle karşı karşıya kalan tek tür biz değiliz. Zebralar gibi hayvanlar da zaman zaman stres altında kalıyor.
Stres sırasında hormonlar vücudun tüm dokularına dağılmış reseptörleri harekete geçirerek bizi “savaş ya da kaç tepkisi” olarak da bilinen savaşmaya ya da kaçmaya hazırlayan çeşitli işlevlerin kilidini açar. Göz bebeklerimiz büyür. Kalp atış hızımız artar, kan basıncımız
yükselir ve solunum hızımız artarak oksijen dağılımımız hızlanır. Stres sırasında hormonlar kasların titremesine ve hareketlerinin hızlanmasına neden olur. Eğer bir hayvan ani saldırıdan kurtulursa, savaş ya da kaç tepkisi aniden sona erer. Vücut birkaç dakika içinde normal işlevini sürdürür.
Yabani hayvanların çoğu kronik stresten muzdariptir. Örneğin, Stanford Üniversitesi’nde biyolog olan Robert Sapolsky, “Why Zebras Don't Get Ulcers” (Zebralar Neden Ülser Olmaz) adlı kitabında zebraların aslanlardan kaçmayı başarsalar bile, ilerleyen saatlerde aslana tekrar yem olmamak için koşmaya devam ettiklerini yazmıştır. Her iki durum da son derece stresli olaylardır. Ancak, zebralar son derece akıllıca tepki verir ve gelecekteki olaylar hakkında strese girmezler. Bu da zebraların ülser olmamasına neden olur. Bizi zebralardan farklı kılan ortak nokta, zebraların stresi öngörememesidir. İnsanlarda strese ve ülsere neden olan şey beklenti ve kaygıdır. Örneğin iş bulup bulamayacağımız ya da sahip olduğumuz işin devam edip etmeyeceği bizim için tehdit oluşturur. Zebralar ve aslanlar bir sonraki dakikada gelecek sorunları görebilir ve beklentiyle stres tepkisini harekete geçirebilir, ancak gelecekteki olaylar hakkında stres yapamazlar.
Sürekli psikolojik stres yeni bir icattır. Zebranın fizyolojisi stresli durumlarla başa çıkmak için mükemmel bir şekilde uyarlanmıştır, ancak insanlar ilişkilerle ilgili endişeler veya gelecekle ilgili korkular tarafından sürekli olarak kışkırtılan bir stres halindedir ve vücudumuzu sürekli olarak strese maruz bıraktıkça fizyolojik sistemimiz aşırı yüklenebilir. Kaygılar ve endişeler birçoğumuz için giderek artan günlük endişelerdir; ve göstergeler, yardım için artan sayıda ve artan sıklıkta profesyonellere veya aracılara başvurduğumuzu göstermektedir.
Dr. Öğr. Üyesi Ayşe Meriç Yazıcı
KAYNAKÇA
Biomimicry Institute. (2022). “Fight or Flight” and “Emergency State” Manage Stess. https://asknature.org/strategy/hormones-regulate-stress/
Fincham, R., and Rhodes, P. (2005). Principles of Organizational Behavior, Oxford Press, New York.
Fischer, C. P., and Romero, L. M. (2018). Chronic captivity stres in wild animals in highly species-specific, Conservation Physiology, Volume 7(1):coz093. DOI:10.1093/conphys/co2093
Randall, R. R., and Altmaier, E. M. (1994). Intervention in Occupational Stress, Sage, London.
Riggio, R. E. (2001). Industrial / Organizational Psychology, Harper Collins, California.
Sapolsky, R. M. (2004). Why Zebras Don’t Get Ulcers, 3th Edition, New York: Holt Paperbacks.
State of the Global Workplace 2022 Report. (2022). file:///C:/Users/aysem/Downloads/state- of-the-global-workplace-2022-download.pdf Accessed date: 01.11.2022.
Walinga, J. (2008). Toward a Theory of Change Readiness: The Roles of Appraisal, Focus, and Perceived Control, The Journal of Applied Behavioral Science, 44(3).
Walt, S. (1987). Stress Management for Wellness, Holt, Rinehart and Winston, New York.
