İngilizce’de “arı” ve “vızıltı” anlamına gelen bir kelime olan drone, insansız hava aracı (unmanned aerial vehicle, UAV) ya da insansız hava sistemleri (unmanned aircraft systems, UAS) olarak adlandırılan ve uzaktan kumanda ve komut yoluyla kontrol edilebilen araçlara verilen isimdir. TDK tarafından Türkçe karşılık olarak “uçangöz” kelimesi kabul edilmiş olsa da dünya çapında kabul gören “drone” kelimesinin kullanımı daha yaygındır. Video ve görüntü kaydı yapabilmeleri sayesinde drone’lar son yıllarda medya alanında da yaygın olarak kullanılmaya başlanmış ve yeni bir meslek kolunun ortaya çıkmasını sağlamıştır: Drone gazeteciliği.
Drone’lar savunma, istihbarat, zirai ilaçlama, fotoğrafçılık, arama kurtarma, meteoroloji, haritacılık gibi pek çok alanda kullanılabilen çok amaçlı araçlar olarak karşımıza çıkıyor. Hatta Amazon’un kargo taşımacılığında drone’lardan yararlanacağı gündeme gelmişti. Facebook uzun süredir drone’lar aracılığıyla Afrika’da internet erişiminin olmadığı bölgelere internet dağıtımı için çalışmalar yapıyor. Drone’ların gazetecilik faaliyetlerinde kullanılması ile “drone gazeteciliği” diye yeni bir meslek hayatımıza giriyor. Drone’lar sayesinde yüksek kalitede video ve görüntü elde edilebilmesi habercilik alanında büyük avantajlar sağlıyor. Fukuşima Nükleer Santral kazasında radyasyondan dolayı insanların bölgeye girmesi mümkün değilken drone’lar sayesinde kazanın durumu hakkında bilgi edinilebilmiştir.
Geçmişte sadece büyük basın kuruluşlarının önemli olaylar sırasında helikopter kaldırarak haber yapma imkânları olduğu ve bunun da oldukça yüksek bir maliyetle gerçekleştirilebileceği düşünüldüğünde; drone gazeteciliği hızlı olması, maliyet etkili olması, kolay erişilebilir olması, haber yapma olanaklarını genişletmesi ve haber toplamayı kolaylaştırması sayesinde gazetecilik alanında giderek önem kazanıyor. Drone’lar; sel felaketleri, deprem, yangın gibi görüntü almanın zor olduğu durumlarda, toplumsal olaylarda hızlı ve kolay fotoğraf ve video elde edilmesine imkân veriyor.
Drone gazeteciliği çeşitli mesleki ve etik kurallara bağlı bir iş alanı olarak oldukça yenidir. Türkiye’de Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün İnsansız Hava Araçları Talimatı ve Sivil Havacılık Kanunu’na göre belirlenen koşulları sağlayarak drone ehliyeti alan kişiler 500 gr ve üzerindeki drone’larını SGHM İHA Kayıt Sistemi’ne kaydettirmeli ve onaylatmalıdır. Daha sonra valilik ve kaymakamlıklardan izin alarak drone uçuşu gerçekleştirebilirler. Havalimanları ve çevresi, yasak bölgeler, askeri tesislerin ve emniyet binalarının bulunduğu bölgeler, kalabalık bölgeler, cezaevleri gibi yerlerin üzerinde drone uçuşu yapmak yasaktır. Bu kısıtlamalar gazeteciler açısından engel teşkil etmekle birlikte başka bir takım etik konular da gündeme gelmektedir. Güvenlik, özel hayatın gizliliğinin ihlali, gazetecilik meslek etik kurallarına uyulmasına ilişkin ihlaller, kamu güvenliğine ilişkin sorunlar drone gazeteciliği bağlamında tartışılabilmektedir.
Drone gazeteciliği bir uzmanlık alanı olarak yeni olmakla birlikte; üniversitelerde drone gazeteciliği eğitim programları oluşturulmakta ve drone gazetecileri meslek birlikleri ortaya çıkmaktadır. Bu bilgiler ışığında ifade edilebileceği üzere drone teknolojisi yaratmış olduğu olanaklar ile bugüne değin gazetecilik alanında bir dizi yeniliğe vesile olmuştur. Halen girişimi açık bir yapıda olması dolayısıyla da alanda yaratacağı yeniliklerle ve dönüşümlerle ilerleyen yıllarda daha geniş bir uzmanlık alanı olarak karşımıza çıkması muhtemeldir.
Kaynaklar:
https://www.newslabturkey.org/2018/10/16/drone-gazeteciligi/
https://paperwriter.com/dronejournalism-org
https://www.readcube.com/articles/10.17680%2Ferciyesakademia.345792
https://sonsoz.com.tr/gazetecilikte-yeni-bir-brans-drone-gazeteciligi/
https://dronedj.com/2021/05/03/how-journalists-use-drones/
