Alımlama estetiği kuramı, Karnaval kuramı ve Diyalojik edebiyat kuramı modern tekniklerle yazılmış metinlerde gördüğümüz yeni kuramlardır.
Diyalojik edebiyat kuramının teorisyeni Michael Bachtin'dir. Klasik bir romanda kahraman, anlatıcının nesnesidir. Modern bir anlatıda protagonist öznedir ve onun, kendi söylemi vardır. Bunu, roman anlatıcılarını birer kukla oynatıcısı gibi düşünürsek daha iyi anlayabiliriz. Monolojik eserde anlatıcı bütün kuklalara hakimdir, o ne kadar müsaade ederse kuklalar o kadar hareket edebilirler ve konuşabilirler. Diyalojik bir metinde, anlatıcının kuklalarından en az birinin (anlatıda protagonist) kendi ipini kestiğini ve anlatıcıyı saf dışı bırakarak kendisini, kendisinin anlattığını düşünebiliriz.
Oğuz Atay'ın Babama Mektup, Korkuyu Beklerken ve Dostoyevski'nin Yer Altından Notlar adlı eseri diyalojiktir.
Diyaloji Dostoyevski'nin dünya edebiyatına kazandırmış olduğu bir özelliktir. Bachtin Dostoyevski Poetikasının Sorunları adlı eserinde Dostoyevski'den sonra romanın bambaşka özellikler kazandığını söyler.
Diyalojik bir anlatıda anlatıcı, protagonistin olduğu kısımlarda veya anlatı metninin tamamında aradan çekilir. Çünkü protagonistin kendi söylemini gerçekleştirmesi ve anlatıda onun (protagonistin) sesinin duyulması için anlatıcının geri çekilmesi gerekir.
Monolojik bir eserde bütün anlatı metninde yazarın bütüncül ve mükemmel anlatımlı ifadeleri vardır. Diyalojik bir anlatıda ise protagonistin kendi dili/anlatımı/ söylemi/ifadeleri vardır. Bir eseri karnavalesk yapan özelliklerden biri de budur: kültür/söylem çeşitliliği.
Dolayısıyla diyalojik metinlerde, metnin içinde ses vardır. Protagonistin sesidir bu. Yeraltından Notlar adlı anlatı okunduğu zaman daha iyi anlaşalacaktır.
Alımlama estetiği, grotesk, karnaval kuramı, metafor, monolojik eser, diyalojik eser, parodi, anıştırma , kolaj, montaj, metinlerarasılık, silik izleksel yapı gibi terimler gibi terimler modern/postmodern anlatıları incelemek söz konusu olduğu zaman mutlaka bilinmesi gereken terimlerdir.
Dr. Öğr. Üyesi Şerefnur ATİK
